De hoofdconclusie van de analyse luidt niet geheel verrassend dat er iets moet veranderen als Nederland in 2050 klimaatbestendig, energieneutraal en circulair wil zijn. In bijna twee derde van de bestudeerde aanbestedingen waren geen duurzame gunningscriteria te bespeuren. Wel laat de analyse zien dat duurzaamheid in 2020 een belangrijkere rol speelde in aanbestedingen ten opzichte van het jaar daarvoor. Die constatering past in de trend van de afgelopen 5 jaar waarin enerzijds in toenemende mate duurzame gunningscriteria werden uitgevraagd en anderzijds de weging van deze criteria toenam in de beoordeling van aanbiedingen. De meer genuanceerde conclusie is dus dat er weldegelijk stappen worden gezet maar dat de publieke sector snel naar de volgende versnelling moet overschakelen. Met de groter wordende kloof tussen voorlopers en achterblijvers, zoals uit de analyse blijkt, lijkt het in beweging krijgen van die laatste groep topprioriteit. De groeiende afstand roept echter ook de vraag op waar de bottleneck zit. Gaat het om kennis-, capaciteits-, beleids- of cultuurvraagstukken? Of verschilt dit per organisatie?

Naast het aandachtspunt van de achterblijvers, blijft het natuurlijk de vraag in welke mate de duurzame gunningscriteria een beduidende rol speelden in de gunning van werken. Wie heeft er bijvoorbeeld tegenwoordig geen CO2 prestatieladder niveau 5 of durft op zijn minst dit ambitieniveau te beloven voor een project? In welke mate stimuleren de criteria de markt om met innovatieve oplossingen te komen? Kunnen inschrijvers naast progressieve uitvragen ook rekenen op een progressieve beoordelingscommissie? Eigenlijk is de achterliggende en belangrijkste vraag: wegen investeringen die de markt móet maken om op zijn minst in de buurt te komen van de ambities op tegen de fictieve kortingen (score) die partijen krijgen op aanbiedingen? Vragen die allemaal buiten de scope van de analyse vielen maar wellicht de moeite waard om daar ook eens een goed onderzoek naar uit te voeren.

Stijgende omzetten

Qua omzetten ziet het er niet verkeerd uit. Voor de gehele bouwsector (Bouwnijverheid) mochten we met potlood een omzetstijging van 10,2% in het tweede kwartaal van 2021 noteren en 12,4% in de maand juli. Het betreffen voorlopige cijfers van het CBS. De ogenschijnlijke voorspoed is echter niet evenredig verdeeld over de sector: de algemene burgerlijke- & utiliteitsbouw droeg behoorlijk bij met een stijging van 12,5%; dit lijkt grotendeels te danken aan een resurrectie van de woningbouw. De grond-, water- en wegenbouw (GWW) moest wat inleveren: een daling van 2,3%, jaar op jaar in het tweede kwartaal en in juli -4,4% jaar op jaar. De verwachtingen waren al niet hoog gespannen: in de raming van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB), begin 2021, werd ook rekening gehouden met een karig jaar voor de GWW. Met name het stikstofdossier en de budgetproblemen binnen gemeenten spelen de sector parten. Het goede nieuws is dat dezelfde raming voor de periode 2022 tot en met 2025 ook een mooie groei voorspelt voor de GWW. Nog even doorbijten dus.

Productieverlies afgenomen

Voor wat productiviteit betreft, lijken we weer de goede weg in te zijn geslagen. De BouwMonitor van september 2021 door Cobouw en USP laat een lichte afname van productiviteitsverlies zien: 36% van de bouwbedrijven kampten in september met productieverlies; een jaar geleden was dit nog 41%. Vooral bij bedrijven in de GWW-sector is een sterke afname te zien: vanaf de piek in juli van 66% naar 42% in september. Leveringsproblemen was de grote bottleneck. De schaarste van bouwmaterialen zadelt ons naast hogere inkoopprijzen ook op met langere levertijden. Ook het tekort aan arbeidskrachten noemen bouwbedrijven als knelpunt voor productiviteit. Een jaar geleden domineerden de covid-19 maatregelen en ziekteverzuim nog als factoren van productieverlies. Die hadden in de afgelopen maanden minder impact.

Waar bewegen de orderportefeuilles naartoe?

In september laat De BouwMonitor van september 2021 door Cobouw en USP een lichte daling van de orderportefeuilles binnen de aannemerij zien. Van een hoogtepunt van 9,9 maanden binnen de aannemerij in augustus naar 8,1 in september. Mogelijk heeft dit te maken met uitstel of vertraging van projecten door prijsstijgingen, arbeidstekorten en de stikstofkwestie. Maar we hebben ook net de zomer achter de rug, waarin minder aanbestedingen lopen. Ondanks een kleine dip lijkt de trend over een jaar toch op een groeiende werkvoorraad te wijzen voor de sector. De orderportefeuilles zien er beter uit dan vorig jaar in dezelfde maand en daarnaast is binnen de ontwerpsector een stijgende lijn te zien in de afgelopen maanden. Daar werkt men aan projecten die vroeg of laat de realisatiefase binnentreden. Het optimisme over de economische vooruitzichten blijft ook op peil binnen de sector. Bijna de helft van de bedrijven (ontwerpsector, aannemerij, installatiesector en afbouwsector) verwacht een groei voor komend jaar en een derde verwacht dat de economie stabiel blijft. Slechts 16 procent denkt dat de economie komend jaar minder hard zal groeien.

Conclusie: binnen het tijdsvenster van een jaar zien de ontwikkelingen er positief uit. De raming van het EIB van 2021 voorspelt een mooie groei voor de komende jaren, ook binnen de gww-sector. Wel blijft het spannend hoe de schaarste van bouwmaterialen en arbeidskrachten en de stikstofproblematiek zich gaan ontvouwen. De broekriem hoeven we echter nog niet in de aanslag te houden.